Een van de meest belangrijke gebieden in de hersenen die betrokken is bij angst en emoties in het algemeen, is de amygdala, een klein amandelvormige kern (amygdala betekent amandel in Latijn). De amygdala speelt een prominente rol bij het vaststellen van de emotionele waarde van objecten [3] (zoals bijvoorbeeld het zien van een slang) en is een belangrijke schakel in het voelen van angst. Het activeert een lichamelijke reactie, soms zelfs voordat je er bewust van bent. Dit wordt ook wel de snelle route genoemd. Het zien van mogelijk gevaar zoals een slang, zelfs vanuit je ooghoek, zorgt onmiddellijk voor een lichamelijke respons. Je hart gaat sneller kloppen, je aandacht gaat naar je zintuigen en je spieren spannen zich aan. Kortom, het systeem bereidt zich voor op actie – het zogenaamde vecht/vlucht systeem.
De amygdala is gelokaliseerd aan het einde van het limbisch systeem dat verantwoordelijk is voor ons denken en doen: emoties, motivatie, geheugen, en gedrag – het wordt grotendeels hier geregeld. Het is dan ook geen toeval dat deze processen nauw met elkaar verwant zijn. Als je een sterke emotie voelt zoals angst, zal je een situatie veel beter onthouden en ben je gemotiveerd om een dergelijke situatie in de toekomst te vermijden.
Zo is de Cortex cingularis anterior betrokken bij het koppelen van het effect van ons gedrag aan motivatie. Het is een soort feedback systeem waardoor we leren welk gedrag wenselijk is in de toekomst [4]. In het geval van de slang was de keuze om zonder gids het bos in te trekken een slechte! De hippocampus is betrokken bij het omzetten van korte termijn geheugen naar lange termijn geheugen en met name in het vastleggen van ruimtelijke informatie in het geheugen [5]. De hippocampus legt dus vast op welke plek je was toen je de slang zag en hoe de omgeving eruit zag.
De langzame route, reflectie
Het kan blijken dat de slang bij nader inzien gewoon een stuk hout is wat verdekt tussen de bladeren ligt. Dit besef is iets langzamer, omdat het via de tragere corticale route loopt. De visuele input gaat naar de visuele cortex waarna er betekenis aan wordt gegeven. De vorm en kleur van het object wordt bewust waargenomen. De emotionele stimulus (in dit geval de slang), wordt gereguleerd door de mediale prefrontale cortex. Dit is een gebied boven de oogkas dat nauw verbonden is met de amygdala, en een belangrijke rol speelt bij betekenisgeving en regulatie van emotionele situaties [6]. Het angstige gevoel dat je bekruipt wanneer je een examenzaal inloopt wordt hier voorzien van een bewuste interpretatie.
Het is ook betrokken bij het reguleren van emoties, door bewust een andere interpretatie aan een situatie te geven. In plaats van de gedachte ‘ik ga het nooit halen’, kan je ook denken ‘het is alleen gezonde spanning wat ik voel’ of ‘ik ben goed voorbereid, ik ga het zeker halen’.
Angst is voor een groot deel een automatisch proces. Vroeger had het een essentiële functie om te overleven in gevaarlijke situaties. We moesten snel handelen en hoefden er niet bij stil te staan of het wel of niet functioneel is. De intensiteit van de emotie stond in direct verband met het gevaar; je hart ging sneller kloppen en je ademhaling ging omhoog omdat je uit volle kracht moest rennen. Dit is ook de reden dat we er zelf soms geen controle over lijken te hebben, omdat de lichamelijke reactie te heftig is om het ‘manueel’ te stoppen. Maar het begrijpen van processen en met name hoe je lichaam reageert op angst wat het paniekerige gevoel geeft, is een eerste stap. Je kan in eerste instantie misschien weinig tegen de lichamelijke respons doen, maar wel hoe je daar vervolgens mee omgaat.
Bronnen
[1]James, W. (1890). The Principles of Psychology, in two volumes. New York: Henry Holt and Company
[2] Schachter, S., & Singer, J. E. (1962). Cognitive, Social, and Physiological Determinants of Emotional State. Psychological Review, 378-399
[3] Phelps, E. A. (2006). Emotion and cognition: insights from studies of the human amygdala. Annual Review of Psychology, 57, 27-53.
[4] Holroyd, C. B., Nieuwenhuis, S., Yeung, N., Nystrom, L., Mars, R. B., Coles, M. G., &
Cohen, J. D. (2004). Dorsal anterior cingulate cortex shows fMRI response to internal and external error signals. Nature Neuroscience, 7(5), 497-498
[5] Bliss, T. V., & Collingridge, G. L. (1993). A synaptic model of memory: long-term potentiation in the hippocampus. Nature, 361(6407), 31-39.
[6] Goldin, P. R., McRae, K., Ramel, W., & Gross, J. J. (2008). The neural bases of emotion regulation: reappraisal and suppression of negative emotion.Biological psychiatry, 63(6), 577-586.