Hennep is helend, ervaren veel mensen. Het verlicht bijvoorbeeld pijn en depressie, onderdrukt spasmen en geneest mogelijk zelfs kanker. Maar in hoeverre is de werking wetenschappelijk bewezen? Wanneer schrijft een arts het plantje voor? En hoe kweek en brouw je veilig je eigen cannabismedicijn?

Foto's Maarten Nauw 

“Ik mag het eigenlijk niet zeggen, maar jammer dat je geen wietje rookt’, zei de specialist op de pijnpoli. Dat zette mij aan het denken”, vertelt Tineke Wiesell (65). Ze leert vandaag wietolie brouwen in de Cannabiskliniek in Haarlem, want roken is ongezond. Bovendien zijn er maar weinig artsen die hennepolie of -thee voorschrijven. Laat staan verzekeraars die het vergoeden.

Tineke’s medicijn
Tineke schept gedroogde en fijngewreven hennep in een zogeheten cannolator. Daar gaat bijna pure alcohol bij. “Zo destilleer je de heilzame stof eruit”, zegt een begeleider met een henneptattoo op haar schouder. De wiettoppen pruttelen en de geur van hooi vult de ruimte. Wanneer de alcohol verdampt is, blijft Tineke ’s medicijn over: plakkerige hars, afkomstig uit minuscule klierhaartjes van de plant.

Dit bruine goedje is haar redder in nood. Tineke kampt met chronisch ontstoken peesaanhechtingen, typische klachten bij sarcoïdose. “Mijn lijf was altijd superstijf en pijnlijk. ’s Nachts lag ik vaak wakker en ik zat zelfs een tijdje in een rolstoel omdat lopen ondraaglijk was”, vertelt ze.

De orthopeed kon haar niet helpen en toen ze de beruchte pijnstiller Vioxx voorgeschreven kreeg, belandde ze met een herseninfarct in het ziekenhuis. “Jarenlang slikte ik pijnstillers met de meest gewelddadige neveneffecten. Wat kan zo’n plantje dan nog voor kwaad, dacht ik.”

Verlost van chronische pijn
Ze bemachtigde biologisch geteelde wiet via de Cannabis Social Club, een non-profit organisatie die rechtszaken uitlokt om legale zelfkweek op de politieke agenda te krijgen. “Het was alsof er altijd kalk om mijn spieren had gezeten die nu weg vloeide, zo soepel voelde ik me. Ook sliep ik ’s nachts door. Na twintig jaar sukkelen was ik eindelijk verlost van hevige pijnklachten. Had ik cannabis maar eerder ontdekt”, vertelt ze.

“Zonde toch, dat wiet pas een laatste redmiddel is?”, zegt Wernard Bruining, eigenaar van de Cannabiskliniek. Toch vindt hij zelfproductie en -dosering een goede zaak. “Onafhankelijkheid draagt bij aan je genezingsproces.

Nog niet regulier ingebed
Ook Artemis kreeg onofficiële goedkeuring in het ziekenhuis. ‘Dit heb je niet van mij, maar slim dat je wiet gebruikt’, fluisterden verpleegkundigen haar toe. Ondanks vele positieve patiëntenverhalen is medicinale hennep (nog) niet ingebed in de reguliere zorg. Slaat de standaard behandeling niet aan? Of zijn de neveneffecten van de medicijnen te heftig? Dan pas schrijven artsen het misschien voor.

“Een plantje in een flesje? Veel medici vinden het maar raar. Ze leren er niets over de geneeskunde-opleiding en vinden maar weinig betrouwbare informatie over de therapeutische kracht. Wel is er een schat aan bewijs over risico’s van recreatieve consumptie, en dat is ontmoedigend”, zegt wetenschapper en cannabisexpert Arno Hazekamp.

Een high kan onprettig tot angstaanjagend zijn, en bij een te hoge dosering kun je duizelig, misselijk of gedesoriënteerd raken, zo blijkt uit een onderzoeksrapport van het Trimbos Instituut. Autorijden is dan gevaarlijk. Langdurig gebruik wakkert mogelijk schizofrenie, psychose, een bipolaire stoornis of zware depressie aan. “Maar we weten niet wat de risico’s op lange termijn precies zijn”, zegt Trimbos-onderzoeker Raymond Niesink. “Zeker is dat het verslavingsgevaar veel groter is als je wiet rookt om de werkelijkheid te ontvluchten, dan wanneer je bewust druppels inzet als medicament.”

Wetenschappelijk onderzoek           
Tussen 1975 en 2012 zijn er minstens 140 klinische studies uitgevoerd op zeker 9000 patiënten met allerlei aandoeningen. Op basis van deze gegevens kun je concluderen dat hennep vooral effectief is als pijnstiller en antibraak- en eetlustopwekkend middel. Dat is prettig naast de behandeling van kanker, aids, hepatitis C en MS. Ook bij ruggenmergschade, bepaalde darmziektes en allergieën, gilles de la tourette, ADHD, epilepsie en glaucoom bestrijdt cannabis pijn en symptomen.

Cannabis & kanker
De meest interessante vondst is misschien wel dat hennep mogelijk kankercellen stimuleert zichzelf te vernietigen. Laboratoriumstudies op proefdieren en geïsoleerde kankercellen toonden dit aan. Of het ook bij mensen werkt is de vraag.

Maar waarom is de heilzame werking van dit plantje nog niet zorgvuldig onderzocht? Cannabis is een van de oudste bekende therapeutische flora en wordt beschreven in de allereerste kruidenboeken. Zieke Egyptenaren peuzelden al aan het gewas, vertellen archeologiche vondsten bij mummies.

Hoe werkt het?
Hennep is de enige plant ter wereld die cannabinoïden produceert. Deze stoffen kunnen onze lichaamseigen endocannabinoïden helpen hun taak beter uit te voeren. Endocannabïnoiden houden ons lichaam in balans, met name wanneer we ziek zijn. Ze verminderen pijn, controleren bewegingen (spasmen) en beïnvloeden ontspanning, honger, geheugen en slaap en beschermen het zenuwstelsel.

Net als morfine of codeïne kan cannabis receptoren (grote moleculen op het oppervlak van cellen) aan en uitzetten, als een auto die een specifieke sleutel nodig heeft om te starten. Reuze handig natuurlijk, een ‘aan- en uitknop’ voor pijn of spasmen.

Daarom was medicinale cannabis ook in Europa populair, nadat een Ierse arts het in de vorige eeuw meebracht uit India. Mensen gebruikten het tegen astma, migraine, menstruatiepijn en slapeloosheid. Toen werd morfine ontdekt. Dit moderne middel bleef lang goed en kon je gedoseerd injecteren. Wiet raakte in de vergetelheid. Tot de flowerpowertijd.

Wet verdovende middelen
In 1954 verkondigde de Wereldgezondheidsorganisatie dat het cannabis geen medisch doel meer had. Door toenemende berichten over gezondheidsrisico’s belandde het plantje onder de wet verdovende middelen. Een van de redenen waarom het vandaag de dag ingewikkeld is om het te onderzoeken. Arno: “In veel landen is hennep niet legaal. Hoe kom je dan aan een veilig gekweekte samples? Bovendien: wie betaalt het onderzoek? Een gehele plant valt niet te patenteren.”

THC & CBD
Wetenschappers noemen hennep ook wel ‘de verwaarloosde farmaceutische schatkist’. Er zijn wel honderd verschillende cannabinoïden en elke soort lijkt een beetje een andere werking te hebben. Zo stimuleert THC eetlust en slaap en vermindert pijn, misselijkheid en spierspasmen. CBD – olie met deze cannabinoïde koop je gewoon bij de drogist – ontspant spieren en verlicht sommige ongewenste effecten van reuma, diabetes, PTSS, angststoornissen en antibiotica-resistente infecties.

Van CBD word je niet high. Sterker nog: als je het gebruikt in combinatie met THC verminder je het psycho-actieve effect. Ook werkt de combinatie CBD en THC soms versterkend, zoals bij Tineke. “CBD neem ik ’s morgens, THC voordat ik ga slapen, zodat ik geen last heb van de high.” Artemis heeft het meeste baat bij THC.

Deze kennis is afkomstig van patïentenervaringen. Zoals gezegd is er nog veel meer onderzoek nodig, ook om de werking van de verschillende cannobinoïden wetenschappelijk te onderbouwen. Toch produceert Nederland als eerste land ter de wereld medicinale cannabis. Dankzij de kwaliteitsonderzoeken van Arno zijn gestandariseerde wietpreparaten van hoge kwaliteit op doktersrecept verkrijgbaar, in de Transvaal apotheek in Den Haag.

Risico’s van zelfkweek
Het spreekt voor zich dat dit soort hennep niet in de coffeeshop ligt. Daarom kweken sommige patiënten – ondanks de risico’s – gewassen thuis. Het bezit van vijf planten wordt weliswaar gedoogd, maar blijft strafbaar. “Stel je huisarts en buren op de hoogte. Weet je omgeving dat je kweekt uit gezondheidsredenen? Dan is de kans kleiner dat de planten in beslag worden genomen”, adviseert Wernard.

Ook zelfproductie is niet zonder risico’s. Arno: “Een cannolator is beter dan zelf aanrommelen, maar alcohol verdampt nooit helemaal: er kunnen nog steeds giftige oplosmiddelen in zitten.” Wil je op safe spelen? Gebruik dan honderd procent pure ethanol, dit soort alcohol zit ook in bier, en is alleen verkrijgbaar in de supermarkt in België.

Een goed gesprek met de arts
Je kunt cannabis ook in kokosolie laten sudderen, wordt geadviseerd op verschillende websites over medicinale cannabis. De vraag in hoeverre de werking dan nog actief is. Wellicht is een goed gesprek met je eigen arts of een dokter die positief staat tegenover het gebruik nog de veiligste optie.

“Vinden artsen medicinale cannabis zinvol? Dan staat hen vrij dit het voor te schrijven. Ze zijn niet gebonden aan een specifieke aandoeningen- of klachtenlijst”, zegt Kathrin Honer van het Bureau voor Medicinale Cannabis. Dit overheidsorgaan is verantwoordelijk voor de productie van medicinale cannabis.

Ondertussen maakt Arno op internationaal niveau politici en medici warm met de kennis die er al is. Ook houdt hij op kleine schaal al enquêtes onder gebruikers en vraagt hij cannabissamples bij hen op. “Op grote schaal levert dit betaalbaar en gedegen onderzoek op. Dan kunnen we straks hopelijk de beste soorten veilig op de markt brengen.”