Het hallucinogene plantenbrouwsel Ayahuasca kan helpen bij angst, depressie en verslaving, toont steeds meer onderzoek aan. En in tegenstelling tot reguliere medicatie pakt het problematiek bij de wortels aan en levert het nauwelijks bijwerkingen op. Voorstanders zien een rol weggelegd voor Ayahuasca in de reguliere zorg.
“In de psychiatrie is het de normaalste zaak van de wereld om patiënten die onrustig zijn direct medicatie te geven. De deksel erop, zo is het hanteerbaar, maar er vindt weinig tot geen heling plaats”, vertelt ex-psychiatrisch verpleegkundige en organisator van ayahuasca-ceremonies Quinne van Kessel.
Nadat Quinne mede dankzij ayahuasca genas van allerlei fysieke kwalen, waaronder reumatische klachten, wilde ze niet meer in de psychiatrie werken. Ze dacht dat ze mensen beter kon helpen met het organiseren van ayahuasca-ceremonies en zette haar organisatie De Innerlijke Reis op.
Meer transformatie met ayahuasca
“Ik zie nu zoveel meer transformatie bij mensen dan toen ik nog in de psychiatrie werkte. Niet dat ik helemaal anti-medicijnen ben, tijdens crisisgevallen is het soms nodig. Maar het lost structureel niets op.”
Quinne ervaart dat ayahuasca problemen aanpakt bij de wortel. “Onverwerkte emoties en trauma’s komen naar boven om verwerkt te worden. Ik zie dat dit vaak de onderliggende oorzaken zijn van depressie, verslavingen en andere chronische ziektes.”
Dat ayahuasca een geneeskrachtige werking heeft is niet alleen Quinne’s ervaring. Diverse ayahuasca-begeleiders in Nederland zien al jarenlang indrukwekkende transformaties bij deelnemers, zoals te lezen is in dit interview met Irene van Krimpen van De Gewijde Reis. “Mensen laten angsten en verslavingen los, helen van depressies en lichamelijke pijnen. Het is zó mooi om daaraan bij te dragen.”
Wetenschap
Ook de wetenschap blijft niet achter. Ayahuasca lijkt goed te zijn in de behandeling van alcoholisme en depressie (Groot Brittannië, 2017), stimuleert waarschijnlijk de vorming van nieuwe verbindingen in de hersenen en gaat ontstekingen en de afbraak van hersencellen in het brein tegen (Brazilië, 2017).
Volgens onderzoek zou het gunstig zijn bij de behandeling van drugsverslaving en angst- en stemmingsstoornissen, met name bij therapieresistente patiënte.
Het zou, net zoals LSD en psilocybine (de stof die in hallucinogene paddenstoelen zit), gunstig zijn bij de behandeling van drugsverslaving en angst- en stemmingsstoornissen, met name bij therapieresistente patiënten (Brazilië, 2016) en is er sterk bewijs gevonden dat medicinale kruidenbrouwsel snel verlichtend werkt bij depressie (Brazilië, 2017).
Er wordt momenteel bestudeerd of ayahuasca kan helpen bij Alzheimer en rouwverwerking. Èn er valt nog een hoop te onderzoeken op het gebied van fysieke aandoeningen. Ayahuasca-begeleiders horen verhalen over spectaculaire genezingen, maar kun je met dit plantenbrouwsel echt helen van lichamelijke ziektes? De holistisch-denkende sjamanen geloven van wel: lijflijke klachten zijn volgens hen vaak gelinkt aan je mentale gesteldheid.
Meer onderzoek is nodig
Steeds meer studies richten zich op ayahuasca, toch staat onderzoek naar de werking op wetenschappelijk niveau nog in de kinderschoenen. Omdat de plant niet valt te patenteren is de farmaceutische industrie niet scheutig met financiering. Wetenschappers moeten studies zelf bekostigen, subsidie genereren of geld verzamelen via particuliere donateurs.
“Alhoewel er nog veel meer onderzoek nodig is, zijn de resultaten tot nu toe voorzichtig positief”, zegt Joost Breeksema van stichting OPEN. “De kennis die er is wijst erop dat het gebruik van psychedelica zoals ayahuasca als hulpmiddel binnen een therapeutische setting in elk geval effectief kan zijn bij de behandeling van een aantal psychische aandoeningen.”
Dat potentieel moet onderzocht en eventueel benut worden, vindt Joost, want “reguliere behandeling is vaak gericht op het onderdrukken van symptomen. Bovendien is er altijd een substantieel deel van de patiënten bij wie de beschikbare behandeling niet aanslaat, zo’n twintig procent.”
Stichting OPEN ziet mogelijk een rol weggelegd voor ayahuasca en andere psychedelica in de reguliere geestelijke gezondheidszorg en wil laten zien dat deze middelen veilig en effectief ingezet kunnen worden bij een behandeling.
“De veiligheid van LSD en psilocybine in klinische setting is al redelijk goed aangetoond. Bij ayahuasca is dat iets ingewikkelder, omdat het om een plant gaat en die lastiger te doseren is. Meer onderzoek is nodig om duidelijk te krijgen voor wie het geschikt is, in welke dosering en bij welke aandoeningen.”
Psychedelica & psychotherapie
Joost ziet kansen voor psychedelica als ondersteunend middel tijdens psychotherapie. “Het gaat niet om de werking van ayahuasca of lsd alleen, maar om een goede voorbereiding en begeleiding van de therapeut, binnen een rustige en veilige setting en met gedegen nazorg.”
Overigens zijn alle psychedelica volgens Joost op psychologisch vlak met elkaar vergelijkbaar. Ze kunnen allemaal zorgen voor autobiografische ervaringen, samensmelting met de omgeving of andere perspectieven en inzichten: de ontdekking dat de huidige gevoelstoestand niet de enige is. De gevolgen van die inzichten kunnen zelfs na weken of maanden nog positieve invloed uitoefenen.
Joost verwacht dat psilocybine wellicht binnen een jaar of vijf in Nederland ingezet mag worden als hulpmiddel bij therapie. Hij vindt het ook niet ondenkbaar dat ayahuasca over een jaar of tien onderdeel kan zijn van een reguliere behandeling.
Inbedding vereist wel wat: een vertrouwensband met de behandelaar en ook een geschikte ruimte waar de patiënt eventueel kan overnachten zijn noodzakelijk. Een ‘trip’ kan wel acht uur duren. Joost: “Dat is wat anders dan een standaard sessie gedragstherapie van 45 minuten, maar het langetermijneffect van ayahuasca lijkt groter. Uit onderzoek blijkt dat mensen soms al na twee of drie sessies in elk geval een aantal jaren geen of minder klachten hebben.”
Illegaliteit
Tot het zover is kun je het brouwsel alleen drinken bij ondergrondse ayahuasca-aanbieders of in de Santo Daime kerk, waar het als enige plek in Nederland legaal is. DMT, de werkzame stof in ayahuasca, is in de Opiumwet namelijk opgenomen als een harddrug. Maar de overheid lijkt een gedoogbeleid toe te passen.
Ontspanningsoefening voordat de ceremonie begint
“Voor zover ik weet is tot nu toe niemand vervolgd”, vertelt Quinne. “Maar het blijft natuurlijk spannend, zeker nu BNN enkel de negatieve kant van ayahuascagebruik in Nederland heeft belicht in hun programma Rambam. Dan denk ik potverdorie; de supermarkt staat vol met medicatie waar allerlei rotzooi in zit dat de meest vervelende bijwerkingen veroorzaakt. En ayahuasca is zo’n natuurlijk product.” Daarmee wil Quinne niet zeggen dat het zomaar legaal moet worden. “Plantmedicijnen kunnen minstens zo krachtig zijn als farmaceutische medicatie.”
Risico’s
Volgens wetenschappelijk medewerker Eva Ehrlich van het Trimbos-instituut zijn er in Nederland voor zover bekend geen gevallen gemeld waarin er iets ernstig mis is gegaan tijdens een ayahuasca-ceremonie. “Maar er zijn dus wel mensen die naderhand nog lang angstig waren en geen goede nazorg kregen, zoals je kunt zien in Rambam.”
Er zijn nog geen officiële richtlijnen om veiligheid van ayahuascagebruik te waarborgen. Het Trimbos adviseert daarom om zelf te onderzoeken welke organisaties betrouwbaar zijn. Eva: “Hebben ze veel kennis en ervaring? Doen ze gedegen intakes? Als je een psychiatrische achtergrond hebt of zwanger bent is het sowieso af te raden. We weten nog niet wat het middel doet met een ongeboren kindje en elke drugssoort kan in principe psychose aanwakkeren. Maar dan nog valt de uitwerking nooit te voorspellen.”
Lichamelijke gevaren zijn volgens het Trimbos minimaal, zolang je de risico’s beperkt. Ayahuasca gaat bijvoorbeeld niet samen met bepaalde geneesmiddelen, drugs en voeding. Je kunt hartkloppingen of een hoge bloeddruk krijgen. Organisaties moeten dit van te voren in kaart brengen.
Quinne heeft zelf richtlijnen opgesteld om deelnemers veilig te begeleiden en onderzoekt samen met een aantal andere ayahuasca-aanbieders of ze een keurmerk kunnen opzetten. Zelf werkt ze bijvoorbeeld alleen met verpleegkundigen en therapeuten die het brouwsel veelvuldig hebben gedronken. De meesten zijn ook opgeleid tot procestherapeut/ayahuascero. Ze hebben therapeutische technieken uit NLP (Neuro Linguïstisch Programmeren), zoals hypno-, regressie- en reïncarnatietherapie en Voice Dialogue eigen gemaakt en kunnen omgaan met trauma’s.
Voorbereiding
Deelnemers krijgen van te voren heldere instructies over hoe ze zich moeten voorbereiden en vullen een intakeformulier in. Hebben ze mentale of fysieke aandoeningen en gebruiken ze medicijnen? Dan moeten ze dat aangeven. Quinne weet precies welke mensen kwetsbaar zijn en welke medicijnen niet samen gaan met ayahuasca. Mensen die psychotisch zijn kunnen bijvoorbeeld niet zomaar een ceremonie bijwonen. Risicogevallen bespreekt Quinne met de behandelende psychiaters. Mensen die psychotisch zijn kunnen niet zomaar een ceremonie bijwonen. Risicogevallen worden besproken met de behandelende psychiaters.
Begeleiding
Begeleiding tijdens de ceremonies is minstens zo belangrijk als de voorbereiding. Quinne: “Ik volg allerlei cursussen, zoals chakravoetmassage, om mensen extra goed te begeleiden. Als iemand heel angstig wordt masseer ik het plekje onder de voeten dat verbonden is met de hartchakra. Het is zo prachtig om te zien dat iemand dan vaak durft los te laten en begint te huilen.”
Quinne heeft ook wel eens te maken met agressie. “Allerlei onverwerkte emoties kunnen naar boven komen. We nemen iemand dan naar een aparte kamer en kalmeren de persoon. De truc is om niet tegen iemand in te gaan, maar ook niet helemaal mee te gaan in de woede. Als psychiatrisch verpleegkundige weet je hoe je daarmee om moet gaan.”
Nazorg
Ook nazorg is belangrijk. Quinne: “Ayahuasca tilt de deksel op en dat betekent niet dat je je direct beter voelt. Het kan juist eerst even slechter met je gaan.” Ze begeleidt deelnemers naderhand met gesprekken en advies. Bijzondere gevallen overlegt ze met het team en soms wint ze advies in bij apothekers of psychologen die ook ceremonies bijwonen. “Zo blijven we onszelf professionaliseren. Wie weet wordt ayahuasca op die manier, en in combinatie met meer onderzoek, straks onderdeel van een reguliere behandeling. Dat is mijn grootste droom.”
Dit artikel is geschreven door:
Marijke van der Linde - journalist, copywriter, eindredacteur en schrijfdocent
Na het afronden van de hbo-studie journalistiek in 2007 startte Marijke als freelance journalist en volgde tegelijkertijd de hbo-opleiding copywriting aan de Hogeschool van Utrecht. Gaandeweg ontwikkelde Marijke zich als copywriter en eindredacteur voor diverse zzp’ers, bedrijven en (zorg)instellingen. Ook gaf ze jarenlang medialessen aan kinderen tussen de 6 en 10 jaar bij Firma Media. Daarnaast is Marijke docent journalistiek en creatief schrijven bij Parnassos, het cultuurcentrum van de universiteit van Utrecht. Marijke schrijft graag scenes, korte verhalen, sprookjes en gedichten en volgt regelmatig creatieve schrijfcursussen aan de Schrijversvakschool in Amsterdam en het Utrechts Centrum voor de Kunsten.
Meer weten? Bezoek haar website: www.tikmachine.nl