Veel studenten denken dat ze faalangst hebben, of een burn-out. Maar volgens Mirjam Pol – studieadviseur aan de VU en schrijver van Nog slimmer en Succesvol leren – is er regelmatig iets anders aan de hand. “Studenten zijn vooral moe, gestrest of overspannen, omdat ze ergens tijdens de studie vastlopen. Toch is dat goed nieuws: stress pak je makkelijker aan dan echte faalangst.”
Mirjam Pol studeerde gezondheidswetenschappen en is opgeleid tot complementair psychotherapeut en Shiatsu-therapeut. De inzichten die ze tijdens deze studies opdeed, gebruikt ze in haar huidige werk als studieadviseur. Ook verzamelde ze al haar kennis in een compleet en praktisch pocketboekje, die eerstejaarsstudenten van het HBO en de universiteit met studieproblemen ontvangen: Nog Slimmer. Een andere variant: Succesvol leren, is speciaal voor volwassenen die starten met een opleiding. De pocketversie verschijnt binnenkort. De boeken helpen bij opstartproblemen of als je vastloopt tijdens je studie. Ze staan vol met tips om op een goede en snelle manier te leren en in minder uren mooie resultaten te halen.
Faalangst is dus een trend?
“Het is goed om er met nuance naar kijken. Je hebt niet direct faalangst als je moe, overspannen of gestrest bent. Misschien haal je onvoldoendes omdat je niet beseft hoe belangrijk het is om leerstof te herhalen. Regelmatig is er ook sprake van een statische mindset: je bent ervan overtuigd dat je of slim bent, of dom. Een mindset komt voort uit feedback die je eerder van je ouders of leraren kreeg. Taakgerichte feedback, zoals: ‘wat heb je hard gewerkt’ of ‘wat heb je dat mooi aangepakt’, creëert een groei mindset. Dan zitten woorden als inzet, doorzettingsvermogen en creativiteit in je vocabulaire. Maar kreeg je veel kritiek op je resultaten of werd je juist geprezen om hoe slim je bent, zonder dat je daarvoor inspanning leverde? Dan wordt slim of dom zijn een onderdeel van je identiteit. Dat is kwetsbaar. Je raakt sneller in paniek als je iets niet in de vingers krijgt. Want het zou iets over jou als persoon zeggen. Toch is dat goed nieuws: een statische mindset verander je sneller dan faalangst.”
TEST
Wil je weten of je een statische mindset hebt? Maak deze oefening voordat je verder leest. Teken wat jij denkt dat er gebeurt in je hersenen als je aan het leren bent. Het antwoord vind je onderaan het interview.
Wat kun je doen als je studiestress hebt?
“Besef dat je sowieso slim bent. Slim leren in het hoger onderwijs is vooral een kwestie van gedrag, niet van intelligentie. Dit blijkt uit veel verschillende onderzoeken. Voor de rest zijn er een heleboel tips, maar moet je eerst weten waar het bij jou misgaat. Daarom ontwikkelde ik De Cirkel van Leersucces, waarin het leerproces is opgedeeld in zes fasen. Zo kun je scherper zien en analyseren wat er bij jou niet zo soepel loopt. Lukt concentreren niet? Vind je de tijd niet om leerstof te herhalen? Of krijg tijdens de toets je ademhaling niet naar beneden? Wees eerst maar eens heel nieuwsgierig. Als je snapt hoe het leerproces werkt en weet op welke gebieden jij problemen ervaart, kun je gericht oplossingen vinden.”
DE CIRKEL VAN LEERSUCCES NOG SLIMMER VAN MIRJAM POL
Hoe weet je of je last hebt van faalangst?
“Als de spanning die bij studeren komt kijken te heftig is. Je klapt dicht of krijgt een black-out. Door deze blokkade kun je niet laten zien wat je geleerd hebt. Dit heet negatieve faalangst. Maar andersom kan het ook. Als je altijd overmatig studeert, haal je misschien excellente cijfers, maar heb je minder plezier en welzijn. Dit noem je positieve faalangst. Welke vorm je ook hebt, hij is onplezierig.”
Hoe kom je er vanaf?
“Gedachten, gevoelens en gedrag zijn allemaal netwerken van neurale paden in je brein. Als die netwerken worden geactiveerd, komen er chemische stofjes vrij: neurotransmitters. Bij negatieve gedachten zorgen de neurotransmitters voor negatieve gevoelens. Faalangst kun je zien als een krachtig netwerk in je brein. Je hebt negatieve gedachtes, zoals ‘het lukt mij niet’ vaak gedacht en je daarbij onprettig of angstig gevoeld: de neurale paden zijn een soort A1 geworden, breed en krachtig, waarop het makkelijk reizen is. Om andere gedachten, gevoelens en gedrag aan te leren moet je nieuwe wegen aanleggen. Dat is mogelijk, want het brein is ontzettend veranderbaar. Je doet dit door telkens bewust iets positiefs te denken, te voelen of te doen. Het kost wel inspanning en doorzettingsvermogen. In het begin zijn die wegen nog niet zo begaanbaar en zit je snel weer op de A1. De kunst is om daar dan niet teveel gedachtes over te hebben.”
Hoe doe je dat?
“Ga achterover zitten, leg je handen op je buik en haal diep adem. Zeg tegen jezelf: ik zit weer op de A1 en dat is logisch. Kijk of je op dat moment de energie hebt om terug te stappen op de nieuwe weg. Misschien lukt dat niet. Soms ben je gewoon te moe of heb je geen zin meer. De nieuwe weg is nog klein en smal. Dan laat je het voor wat het is: morgen is er weer een dag.”
En als dat niet goed lukt?
“Als het om ernstige en langdurige faalangst gaat, is het misschien een goed idee om met een psycholoog te praten. Het kan ook zijn dat je een lichaamsgerichte aanpak prettiger vindt. Vraag je af waar bij jou de ingang zit om te veranderen. Vind je geen aanleiding voor je faalangst? Misschien gaat het om een ‘karmische overdracht’. Reïncarnatietherapie is dan een optie. Of je daadwerkelijk in een ander leven geleefd hebt of een bepaalde energie hebt meegenomen is daarbij niet belangrijk. Ik zie mensen na een paar sessies enorm opknappen.”
Op welke wijze help jij studenten met je achtergrond als complementair psychotherapeut?
“Vanuit de regressie- en Shaitsu-therapie ben ik gewend om zowel naar de mentale als de emotionele en fysieke gesteldheid te vragen. Het interesseert mij niet of je een planning maakt. Wat mij interesseert is hoe het met je gaat. Wat denk je en wat voel je? Waar in je lijf ervaar je spanning? Studenten vinden een brede benadering prettig. Ze voelen zich geholpen en komen terug. Maar ik stem wel af. Als een student bijvoorbeeld ervaart dat mensen ‘teveel binnen komen’, praat ik niet snel in termen als aura’s. Ik vergelijk deze hoog-sensitiviteit met een radar van bijvoorbeeld een klein oorlogsschip en maak daar dan een tekening bij. Werkt ook prima.”
Hoe kunnen de complementaire en academische werelden elkaar versterken?
“In de academische wereld gaat het vaak over het brein. Ik roep dan ‘er zit ook nog een lichaam vast, er is ook nog zoiets als gevoel’. Inmiddels weten we met name vanuit de neurowetenschappen dat gevoel van wezenlijk belang is als het gaat om studievoortgang en -rendement. Andersom kunnen we veel leren van de nieuwsgierigheid, methodieken en resultaatgerichtheid binnen de academische wereld. Juist het samenkomen van inzichten is buitengewoon krachtig. Ik ben bijvoorbeeld ook zeer resultaatgericht, studenten moeten de toetsen halen.”
Tips om slimmer te studeren
- Leg leerstof aan iemand anders uit, in plaats van het nog een keer door te lezen. Je onthoud het dan veel beter
- Door in kortere blokken te studeren (20-45 minuten achter elkaar en dan een korte pauze), onthoud je meer
- Door de vorm van een toets van te voren goed te kennen, kun je hogere cijfers halen zonder perse meer te hoeven leren. Online vind je veel info over hoe je bijvoorbeeld een meerkeuzetoets het beste kunt aanpakken
- Je leert makkelijker als je er plezier in hebt. Is de leerstof saai? Zoek dan naar andere informatie die hetzelfde vertelt, maar op een leuke manier
- Herhalen, herhalen, herhalen! En het liefst hardop, dan weet je zeker dat het er goed in zit
- Zorg ervoor dat je tijdens de toets in optimale conditie bent. Ga de dag van te voren naar de sauna of maak een wandeling
- Vermijd medestudenten die elkaar op het laatste moment nog overhoren. Hier krijg je alleen maar stress van en dat beïnvloedt je prestatie
- Zorg dat je tijdens de toets je mooiste ondergoed en kleding aan hebt. Dit heeft een positieve invloed op je prestatie
UITSLAG TEST
Tekende je iets waar weinig dynamiek in zit, zoals een trechter? Dan heb je waarschijnlijk een statische mindset. Daar zit een het-is-zo-of-het-is-niet-zo-element in: je kiepert informatie erin of niet. Tekende je iets waar groei en dynamiek in zit, zoals een trein met wagonnetjes of een huis gemaakt van legoblokjes? Dan is de kans groter dat je een groei mindset hebt.
Meer over faalangst
Faalangst? Dit gebeurt er in de hersenen!
Zo overwon ik mijn faalangst