Sinds de zesjarige Abel Kloosterman paardentherapie krijgt heeft hij veel minder last van zijn autisme. Contact met paarden geeft zijn eigenwaarde, taalvaardigheid en sociale vaardigheden een boost. “Van knuffelen en rijden wordt mijn hoofd rustig.”
Foto's Annelies Kietselaer
De geur van dieren en stro hangt boven de weilanden in Ursem, een dorpje in de buurt Alkmaar. In de verte klinkt gehinnik. En daar rent Abel, in hoge zwarte rijlaarzen, schaterlachend richting de stal.
De grond is bezaaid met stro, aan de wand hangen teugels in alle kleuren van de regenboog. Vanachter een open venster kijken zes paardenhoofden nieuwsgierig op vanuit de wei. En groot bruin paard loopt naar de enthousiaste jongen om hem te begroeten en steekt zijn hoofd door het venster.
“He Zeph”, roept Abel vrolijk, terwijl hij zijn neus aait en zijn hoofd tegen de zijne legt. Het paard knijpt genietend zijn ogen samen. Dan opent Abel de staldeur en laat de dieren naar binnen.
Rustig in het hoofd
Vandaag rijdt hij op Jimmy: een 21-jarige blonde pony. Het lieve koppie van het dier verraadt een zachtaardig karakter. “Jimmy is mijn favoriet. Ik ga altijd met hem naar de wei”, vertelt Abel, terwijl zijn armen om de hals van het dier slaat.
“Ja, jullie kennen elkaar goed he?”, zegt paardencoach Cindy Schipper. Jimmy briest ter bevestiging en Abels’ uitbundige lach galmt door de stal. “Ik houd van knuffelen en rijden met de paarden, daar wordt mijn hoofd rustig van”, vertelt Abel.
Het is bijzonder dat hij in volzinnen spreekt, eerder waren het met name losse woorden. “Abel is naast autistisch hoogbegaafd, maar kan zich niet goed uiten in taal en dat is soms ontzettend frustrerend voor hem. Dankzij de paardentherapie gaat dat nu een stuk beter”, vertelt zijn vader John Kloosterman, die aan de zijlijn toekijkt.
Makkelijker leren
Kinderen met autisme hebben vaak moeite met het plaatsen van woorden in de context. Bij de paarden voelen ze zich vaak zo ontspannen dat het makkelijker is om te leren. “Sommigen praten voor het eerst als ze op het paard zitten”, vertelt Cindy, die onder andere gespecialiseerd is in het begeleiden van kinderen met met autisme, PDD-NOS en het Aspergersyndroom.
John en zijn vrouw Ellen zagen al snel al dat hun zoon een bijzondere band had met paarden. “Als we in natuurparken waren zocht hij ze altijd op, stapte vol vertrouwen op ze af en voerde ze wortels, ook de hengsten. Hij was totaal niet bang.” Na het zien van de documentaire Horse Boy, een grote inspiratiebron voor paardentherapie met autistische kinderen, zochten ze Cindy op.
Volgens de bevlogen paardencoach voelen kinderen zich zo op hun gemak bij paarden, omdat de dieren in het hier en nu leven, altijd eerlijk zijn en naar mensen kijken zonder vooroordelen. “Je hoeft geen mooi verhaal over jezelf op te hangen. Je krijgt onvoorwaardelijke liefde en wordt geaccepteerd voor wie je werkelijk bent. Zeker voor kinderen met autisme, voor wie sociale en culturele normen en waarden moeilijk te volgen zijn, zorgt dat voor een diepe ontspanning. Contact met paarden werkt therapeutisch.”
Eigenwaarde
Knuffelen, rijden, de paarden verzorgen: elke bezigheid met de dieren heeft een unieke positieve uitwerking. Een dier verzorgen bijvoorbeeld geeft kinderen een gevoel van eigenwaarde. Ze krijgen verantwoordelijkheid en kunnen affectie uiten. ‘Ik kan iets en ik kan een ander iets geven’, is de boodschap.
Naast paarden heeft Cindy daarom ook konijnen, kippen, hanen en de laatste aanwinst: zes baby muskus eenden, die piepend de stal binnen komen waggelen. De dieren zijn allemaal tam. Je kunt ze vasthouden, aaien en voeren.
“Weet je waar de borstels liggen Abel?”, vraagt Cindy. Abel vliegt naar achteren en komt terug met twee borstels. Samen kammen ze zand uit Jimmy’s manen en vacht. “Zo voorkom je schuurplekken. Zand tussen het zadel kan zere plekken veroorzaken. Borstelen is ook goed voor de bloedsomloop”, vertelt Cindy.
Weg met stress
Van alle dieren is contact met een paard misschien wel het meest therapeutisch. “Paarden zijn kuddedieren en zorgen voor elkaar. Als mens word je ook direct opgenomen in de kudde. Wanneer je verdrietig bent, voelen paarden dat, soms nog zonder dat je het zelf door hebt. Ze komen je helpen, gewoon door zich tegen je aan te vleien. Zo maken ze de kudde weer sterk. Wat ook bijzonder is aan een paard: het kan je dragen, letterlijk”, vertelt Cindy.
Alleen al liggen op de rug van de dieren is helend. Cindy: “Ze zijn warm, zacht, rustig en hebben een hoog knuffelgehalte. Als je erop ligt maak je het knuffelhormoon oxytocine aan, dat stress verlaagt. En omdat de hartslag van een paard een lagere frequentie heeft, gaat je eigen hartslag ook omlaag.”
Cindy nodigt kinderen uit om mee te ademen met de diepe, ontspannen ademhaling van het dier, dat maakt hen ook rustig. Ondertussen legt ze haar hand op de psoasspier, dat bij kinderen met autisme vaak erg gespannen is.
Ze wiegt zachtjes, vertelt een verhaal of praat over gebeurtenissen van de dag. Zo laten de kinderen spanningen los. Stimmen, driftbuien en ‘neurologische stormen’, die kenmerkend zijn voor de aandoening, verminderen sterk of verdwijnen helemaal.
Abel vindt het heerlijk om op de paarden te liggen, vooral als hij een drukke dag heeft gehad en gespannen is. Maar vandaag kijkt Cindy of hij wil rijden. Een leerdoel is namelijk om zelfstandig te kunnen rijden, zodat hij straks ook bij de lokale manege terecht kan.
Zelfstandig rijden
“Wat voor cijfer heeft je hoofd vandaag?”, vraagt Cindy. Abel kan zich beter uiten in getallen “Een vijf.” Een drie betekent een vol hoofd, een vijf ‘prima’. Voor Cindy het teken dat Abel rustig genoeg is om te rijden. Ze zadelt Jimmy op.
Soms zit ze samen met een kindje in een speciaal duozadel, maar Abel rijdt al zelfstandig. Zelfs zonder voetensteun, dat bevordert de zit. Cindy: “Je hebt dan meer contact met het paard en krijgt meer feeling. Je voelt de bewegingen, die helpen om spanningen los te laten, beter.”
Abel zet zijn zwarte cap op klautert op Jimmy. Een nevelige regen dwarrelt neer en een gure wind steekt op. Even is er een moment van weerstand. “Ik wil niet”. “Zullen we anders eerst een paar rondjes door de bak lopen?”, vraagt Cindy. Haar tactiek om kinderen binnen hun grenzen uit te dagen om hun ontwikkeling te stimuleren: niet afdwingen, maar ombuigen.
“Ik wil heel veel rondjes in de bak lopen”, roept Abel even later. Met Cindy in de buurt leidt hij Jimmy vervolgens op een nette draf door de modderpoelen. Hij slalomt om pionnen en draaft richting borden met letters erop. Zijn uitbundige lach doet vogels opkijken.
“Het is heerlijk om hem te zien rijden en genieten”, zegt zijn vader. “Als je autisme hebt kun je prikkels niet goed filteren, bij Abel uit zich dat in onrust in het lichaam en een vol hoofd. Op het paard wordt hij rustig, want je hersenen kunnen zich maar op een ding tegelijkertijd focussen: rijden.”
Rijden en leren
Al rijdende kunnen kinderen ook van alles ontwikkelen en leren. Taalvaardigheid bijvoorbeeld. Cindy: “Ik speel in op wat een kind op dat moment aan het leren is. Abel liep bijvoorbeeld een tijdje geleden bij de logopedist om voorzetsels te leren. Wij oefenden ze in de weide. ‘Zijn we nu achter, voor of naast de pionnen Abel?’, vroeg ik dan telkens.”
Trucjes doen met de paarden, zoals draven of stilstaan, is ook waardevol: het stimuleert interactie en communicatie uit. Cindy: “Wanneer kinderen merken dat ze met één gebaar of één woord een grote reactie kunnen uitlokken, motiveert dit om meer te communiceren.”
Ook kunnen kinderen op een veilige manier sociaal contact oefenen. Ze rijden dan bijvoorbeeld naar het dorp om mensen te ontmoeten. Cindy: “Als je op een paard zit, een wezen dat kracht en ontzag inboezemt, voel je je een stuk zelfverzekerder. Mensen zwaaien en maken een maken praatje. Zo doen de kinderen positieve ervaringen op in het sociale contact.”
Je bent goed zoals je bent
Abels vader, die met een glimlach aan de kant staat te kijken naar zijn zoon, merkt op dat Abel meer zelfvertrouwen krijgt en steeds behendiger wordt in leidinggeven. Ook maakt hij makkelijker contact en houdt hij meer rekening met anderen.
“Bij de paarden heeft hij de ruimte om te leren. Ze zijn vergevingsgezinder dan mensen. Maar mijn boodschap is vooral: je krijgt geen paardentherapie omdat je moet veranderen, maar om je beter te voelen. Je bent goed zoals je bent.” Abel krijgt sinds een jaar paardentherapie bij Cindy. “Hij is rustiger en staat dichterbij zijn gevoel. Hij uit zich meer en praat meer, daar doe ik het voor.”
“Welk cijfer heb je nu Abel?”, vraagt de paardentherapeut aan het eind van de rit. “Een zes!”, roept hij. Voordat hij weggaat geeft hij ons allemaal een handje en roept ‘tot ziens!’ Cindy: “Elke keer leer, ontdek en je bereik je iets en gaan de kinderen met een positief gevoel naar huis. Dit is het mooiste werk op de wereld.”
Therapie met paarden
Ben jij na het lezen van dit artikel enthousiast geworden over therapie met paarden?
Bekijk hier een opleiding tot paardencoach die wij aanraden.