Fysiotherapeut Marjet Berkenbosch (33) schoolde zich om tot psychosomatisch fysiotherapeut. Ze wilde patiënten in het geheel zien, niet alleen kijken naar een knieklacht of rugpijn. “Het kan zó waardevol zijn om meer aandacht te hebben voor het totaalbeeld.”
“Ga maar stevig staan, voel dat je voeten hebt en adem goed door. Stap nu een paar keer naar voren, eerst klein. En dan steeds groter. Nu mag je stampen terwijl je hard uitademt”, instrueert Marjet mij, terwijl ze zelf meedoet.
In het begin voelt het een beetje ongemakkelijk, maar op een gegeven moment geef ik mij eraan over. Het voelt wel lekker, dit stampen. Ik kom in contact met mijn lijf en laat de lichte spanning die ik tijdens een interview altijd voel even los.
Gronden
“Dit is een manier om te gronden, bij jezelf te komen, te voelen. Bij sommige patiënten komt bij een simpele oefening als deze al heel wat emotie naar boven”, vertelt Marjet. Een andere oefening die ze vaak geeft is op handen en knieën je rug hol en bol maken en dan goed doorademen en voelen wat het met je lijf doet. Vaak komt er daarna meer ruimte om te ademen.
“Wat veel mensen zich niet realiseren is dat het lijf angst, spanning en stress opslaat”, zegt Marjet. Spanning die in het heden ontstaat, door een veeleisende werkgever bijvoorbeeld, of doordat een trauma van vroeger wordt getriggerd.
Marjet: “Als je de angstige gevoelens blijft onderdrukken omdat je ze niet wilt voelen, dan kan dit allerlei fysieke klachten veroorzaken. Denk maar aan hyperventilatie, duizeligheid, overspannenheid, problemen met ademhalen, pijn in de schouders, het bekkengebied of op de borst.” Veel van de fysieke klachten die Marjet behandelt, hebben een psychische component die (soms) nog niet zichtbaar is, zoals angst, depressie, stress of burn-out.
Lichaamsgerichte therapie
Lichaamsbewustwording is daarom een groot deel van de behandeling. Marjet zet wetenschappelijk onderbouwde therapieën in die ze zich tijdens haar master psychosomatische fysiotherapie eigen maakte, zoals mindfulness, communicatie-massage en adem- en ontspanningstherapie. Ook laat ze zich inspireren door yoga en tai chi.
PSYCHOSOMATISCH FYSIOTHERAPEUT MARJET BERKENBOSCH - HENGEVELD. FOTO MAARTEN NAUW
Marjet: “Elke psychosomatisch fysiotherapeut werkt op een andere manier. De een richt zich meer op de cognitieve kant, de ander op het fysieke deel. Ik heb veel affiniteit met aanraken. Het is een manier om met weinig woorden te behandelen. Ik voel dat ik mensen op die manier kan bereiken.”
Ze raakt patiënten zacht aan op verschillende plekken op het lichaam, vraagt ze met aandacht bij die plek te zijn en door te ademen. Vandaag behandelde ze bijvoorbeeld iemand met ernstige spanningsklachten in de schouders. “Er lijkt iets geblokkeerd te zijn in haar bekken. Telkens komt er emotie naar boven, puur alleen als ik haar daar met mijn handen aanraak.”
Als het nodig is verwijst Marjet patiënten ook door naar een psycholoog, bijvoorbeeld voor een EMDR-behandeling en onderhoudt in sommige gevallen intensief contact met de andere therapeut. Als psychosomatisch fysiotherapeut leer je over psychopathologie en welke behandelingen geschikt zijn. Marjet: “Iemand durft na een traumabehandeling meer contact te maken met het lijf, waardoor ik ook beter kan behandelen.”
Snel helpen
Marjets aanpak lijkt op haptonomie, alleen behandelt ze minder langdurig en intensief. Dat heeft als voordeel dat ze patiënten vlot kan helpen en mensen bereikt die zelf misschien niet zo snel voor haptotherapie zouden kiezen. “Ik werk in een praktijk in Witte Vrouwen, een hippe wijk in Utrecht waar mensen snel weer verder willen met hun dynamische leven. Een deel vindt lichaamsgerichte therapie ‘zweverig’. Nu komen ze er toch mee in contact en dat kan waardevol zijn.”
Mensen zijn vaak hoogopgeleid en willen alles begrijpen. Waarom huil ik nu? Hoe werkt dit dan? Ze vinden het moeilijk om zich over te geven aan iets wat ze niet snappen.” Marjet legt dan uit wat stress doet in het lijf. Soms geeft ze een artikel mee, maar zegt ook: ‘het is juist de kracht nu om het niet te weten. Gewoon maar te ervaren. Voelen wat je lijf je vertelt.’ Dat kan heel krachtig zijn.’
“‘Oh, maar dit is ontspanning’, is de reactie soms. Dat hebben ze nooit eerder echt ervaren. Veel van wat we doen in het leven speelt zich af in ons hoofd: telefoontjes, computer, werk, televisie. Sommige mensen zijn zo uit contact met hun lijf dat ze zelfs bij dagelijkse yoga-oefeningen hun adem inhouden. Ze weten niet meer hoe ze moeten ontspannen. Het is mooi dat ik hen bewuster kan maken van de reactie in hun lijf en zij daardoor beter voor zichzelf zorgen.”
Lijf èn psyche
Net zoals veel haptotherapeuten kijkt Marjet ook naar de psyche: welke gedachten maken dat je spanning in je lijf voelt? Waar komen de klachten vandaan? En praktisch: hoe kun je je leven zo inrichten om de spanningsklachten te verminderen?
Ze behandelt bijvoorbeeld veel basisschooldocenten en vraagt dan: wanneer ben je even niet met de kinderen bezig? Wanneer heb je een moment voor jezelf? Kun je in de klas momenten bedenken om dit te creëren? De stampoefening om te gronden kan ook in de klas, samen met de kinderen, legt ze dan uit.
PSYCHOSOMATISCH FYSIOTHERAPEUT MARJET BERKENBOSCH - HENGEVELD. FOTO MAARTEN NAUW
Vaak komen mensen met chronische fysieke klachten waar geen medische oorzaak voor wordt gevonden bij Marjet terecht. Longartsen sturen mensen met hyperventilatie regelmatig naar haar door. “Soms komen patiënten daar na vier sessies bij mij al vanaf. Wat heel erg helpt is begrip, weten wat er gebeurt. Waarom krijg je die klachten? Dan neem je de angst ook weg.”
Laatst kreeg ze een patiënt doorgestuurd van de bekkenbodemfysiotherapeut, een collega in de praktijk waar ze werkt. Zij dacht dat de patiënt spanningsklachten had en Marjet haar zou kunnen helpen. “De patiënt had al jaren lang last van pijn bij het plassen en was al bij meerdere fysiotherapeuten en een gynaecoloog geweest. Het bleken inderdaad spanningsklachten te zijn. Niemand had gezegd: ‘ga eens een keer ontspannen’.”
Oefeningen met aandacht
Het interessante is: Marjet gaf deze patiënt dezelfde bekkenoefeningen als de bekkenbodentherapeut, alleen maakt het volgens haar een verschil of je ze enkel technisch uitvoert of dat er met je volle bewustzijn en gevoel bij bent.
“Door de gesprekken en de sfeer die ik creëer, doen patiënten de oefeningen met aandacht. Dat zorgt dan echt voor ontlading en ontspanning. Het kan zo waardevol zijn om meer aandacht te hebben voor het totaalbeeld. Het gaat dan niet eens zo om wat je doet, maar hóe je het doet, waardoor er ruimte is om te herstellen. Na ongeveer zeven sessies waren haar klachten helemaal verdwenen.”
Soms denkt Marjet, hadden ze deze patiënt maar eerder naar mij doorgestuurd. Maar psychosomatische klachten zijn vaag. “Vaak is het een kwestie van blijven afstrepen wat het niet is om te achterhalen wat het wèl is. Het kan ook even duren voordat de patiënt zelf inziet dat er een psychische component meespeelt en eraan toe is om bepaalde onderdrukte emoties te gaan voelen.”