Foto: Annelies Kietselaer
Jarenlang had journalist Marijke van der Linde last van heftige faalangst. Voor Con Amore doet zij persoonlijk verslag hoe zij met behulp van zowel reguliere als complementaire therapieën haar faalangst heeft overwonnen.
Voor uitleg over de verschillende therapieën, zie kader onderaan het artikel.
Dit artikel schrijven is genieten, maar regelmatig gieren ook de zenuwen door mijn lijf. Leg ik alles goed uit? Zal het de lezers van Con Amore interesseren? Heeft mijn faalangst de kwaliteit beïnvloed? Zeker is dat ik dit een paar jaar geleden nooit had durven schrijven. Een reeks reguliere en complementaire therapieën hielp mij deze stap te zetten.
‘Lukt me toch niet’, dacht ik vaak. Studeren was een enorme strijd. Maar werken als freelance journalist ook. Alles moest ik perfect doen. Kreeg ik kritiek op een artikel? Dan voelde ik me soms zó afgewezen, dat ik de hele dag huilend in bed lag, met de dekens over mij heen getrokken. In liefdesrelaties ervoer ik dezelfde problemen. Faalangst belemmerde mijn levensgeluk, en mijn zoektocht naar bevrijding ervan begon.
Psychotherapie
De schoolpsycholoog kon mij niet voldoende helpen, dus zocht ik toevlucht bij een psychotherapeut. Daar stond ik diepgaander bij mijn gedachten, gedrag en emoties stil en kreeg meer inzicht in hoe mijn faalangst was ontstaan. Mijn moeder zag overal gevaar in. Met de beste intenties wilde ze mij continu beschermen.
Als opgroeiend meisje kreeg ik daarom onvoldoende verantwoordelijkheid. Logischerwijs ontwikkelde ik zelf ook angsten. Maar ik interpreteerde haar zorgen (onbewust) ook als tekenen dat ze geen vertrouwen in mij had en dat ik niet van waarde was. Tijdens gesprekken met mijn therapeut zag ik in dat negatieve overtuigingen als deze niet de waarheid waren. Ik leerde ze ombuigen naar meer realistische of zelfs positieve gedachten.
Past Reality Integration
Ook Past Reality Integration (PRI) inspireerde mij enorm gedurende deze periode. Ik sprak erover met mijn therapeut en zocht situaties op die mijn faalangst aanwakkerden, om de pijn van falen toe te laten. Met klamme handen en een rood hoofd doorstond ik bijvoorbeeld een netwerkbijeenkomst. Vervolgens doorleefde ik thuis de pijnlijke gevoelens van angst en schaamte heel bewust. En koppelde ze aan de gebeurtenissen in het verleden, om er zo in het heden bevrijd van te raken.
Psychodrama
De volgende stap was om meer mezelf te durven zijn, in plaats van aan de wensen van de ander te voldoen, om zo faalkans te verkleinen. Eigenlijk luisterde ik vaak nog steeds naar mijn moeder en vertrouwde niet op mezelf. Psychodrama, een actieve groeps-psychotherapeutische methode, hielp hierbij.
Bij psychodrama zet je specifieke gebeurtenissen, innerlijke conflicten, dromen of angsten in scène. Groepsleden spelen delen van jezelf, zoals verinnerlijkte ouders, vrienden of je innerlijk kind (het idee is dat een deel van je altijd kind zal blijven). Met deze ‘delen’ ga je vervolgens in dialoog.
In een veilige omgeving oefende ik een gesprek met een potentiële klant, iets wat veel onzekerheid opriep. Alle gevoelens liet ik de vrije loop en werd daarbij ondersteund door therapeuten en groepsleden. Desondanks gierden de zenuwen door mijn lijf. Een groepsgenoot speelde de klant en het was net alsof hij echt in de zaal zat. Tijdens het gesprek ontdekte ik welk deel van mij zo onzeker werd: een jong, kwetsbaar meisje.
In de rol van dat meisje stelde de psychodramatherapeut mij vragen. Waar ben je bang voor? Wat heb je nodig? Daarna speelde een groepsgenoot het meisje en kon ik haar vanuit mijn volwassen rol geruststellen. ‘Je bent goed zoals je bent’ was voor mij een belangrijke zin. Vervolgens ging ik opnieuw in gesprek met de klant en was ik een stuk minder zenuwachtig.
“Het doel van psychodrama is om creatiever en spontaner met situaties, anderen en jezelf om te gaan. Omdat je positieve ervaringen op zowel cognitief, emotioneel en fysiek niveau integreert, beklijft het beter en dat versnelt je herstelproces”, vertelt psychodramatherapeut Willemijn de Meester.
Ik ervoer dat mijn emoties, ook de negatieve, er mochten zijn èn dat ik niet de enige was die ze had. Waarom probeerde ik mijn faalangst te verbergen? Praatte ik erover, dan smolt het weg als sneeuw voor de zon. Bovendien levert het vaak iets moois op: zoals de kans om dit artikel te schrijven en anderen te inspireren.
Tantra
Toch bleef ik het lastig vinden om mezelf te durven zijn, vooral bij onbekenden. Een aantal tantraworkshops gericht op seksuele bevrijding bij The New Tantra hielpen mij dit te doorbreken.
Deelnemers worden uitgedaagd piekorgasmes te vermijden en angsten te overwinnen, onder andere door seksuele fantasieën uit te leven. Het idee is: wanneer er geen taboes meer zijn en verbondenheid het doel is van seks in plaats van een orgasme, ontstaat er veel meer verbinding en bewustzijn. Seks kan dan helen.
Eerst was ik ontzettend zenuwachtig, maar al snel huppelde ik naakt rond als een vrij, blij kind. Zonder piekorgasme wordt je seksuele energie heel hoog. Ik voelde me energiek, speels en gelukkig. “Seksuele energie is levensenergie. Die kun je gebruiken in de vorm van aandacht voor jezelf, je gezin, je carrière. Je voelt je opener, intuïtiever, meer in flow. (Faal)angstige gedachtes zijn dan minder aanwezig”, zegt Anke Dengel, lichaamsgericht therapeut en assistent bij The New Tantra.
Een soort lichaamsgerichte therapie was ook onderdeel van de workshop. Met onze duimen en ellenbogen oefenden we flink druk uit op bepaalde plekken van het lichaam. Zo bevrijdden we elkaar van opgeslagen spanning. Dengel: “Herinneringen en de daaraan gekoppelde emoties zijn niet alleen in het geheugen opgeslagen, maar ook in je organen, spieren en bindweefsel in de vorm van spanning.”
Ik schreeuwde het uit van woede, huilde tot mijn tranen op waren en voelde me daarna zo licht als een veertje. Ik lachte, praatte uitbundig, vree de sterren van de hemel en voelde me intens verbonden met alles en iedereen. Zelden voelde ik mij zo mooi en geliefd, zo vrij. Regelmatig dacht ik: waar ben vaak toch zo bang voor?
“Door tantra kan je tijdelijk in een staat komen waarin je je minder identificeert met het ego, en dus ook minder met (faal)angstige gedachtes. In die staat durf je sneller verlangens uit te spreken. Als je dan ervaart dat niemand je afwijst, of dat je het gevoel van afwijzing kan dragen, ontwikkel je meer zelfvertrouwen”, zegt psycholoog en ervaren tantrabeoefenaar Merel Kraan. Daarvoor zijn wel interacties met anderen nodig. Kraan: “Waar mediteren een individueel proces is, gaat tantra over interactie met de ander en wel op de gebieden waar onze angst voor afwijzing het grootst is: liefde en seks.”
Het euforische gevoel hield ik niet vast in het dagelijks leven, waarin je van alles ‘moet’, maar er was wel iets wezenlijks veranderd. Ik voelde me opener, sensueler, zelfverzekerder. Dat is nog steeds zo. Ook leerde ik iets heel waardevols: doe het tegenovergestelde van wat je angst je influistert, dan stap je uit je belemmerende patroon.
Primal Rebirth®
Tijdens Primal Rebirth® kreeg ik een nieuw inzicht. Deze intensieve therapieweek, gebaseerd op de inzichten van de Indiase goeroe Osho, staat voor innerlijke transformatie. Het wordt heel helder welke overlevingsstrategieën je tijdens de eerste levensjaren aanleerde om liefde en goedkeuring van je ouders te krijgen. Ik gedroeg mij vaak nog steeds als ‘papa’s kleine meisje’: onzeker en hulpbehoeftig. Met de beste bedoelingen loste mijn vader regelmatig problemen voor mij op, waardoor ik niet door middel van vallen opstaan mijn eigen kwaliteiten voldoende kon ontdekken.
Om het de-conditioneringsproces van toekomstige deelnemers te bespoedigen moet ik over de precieze inhoud geheimzinnig blijven. Wat ik kan vertellen is dat je je onder andere via regressie, gestalt therapie en dynamische meditatie op een diep niveau los weekt van je ouderlijke goedkeuring en de relatie met je innerlijk kind herstelt. Je wordt als het ware herboren.
Volgens Primal Rebirth® therapeut Bela Dubbelman is dat nodig om je authentieke zelf terug te vinden. “Je innerlijk kind is onlosmakelijk verbonden met je aangeboren, essentiële kwaliteiten. Als je daar weer mee in contact bent, groeit je zelfvertrouwen enorm. Dan is het plezier van het ontdekken waar je goed in bent of waar je nog in mag groeien belangrijker dan het resultaat.”
De maanden na de therapie voelde ik me erg kwetsbaar en in de war. Maar na een half jaar merkte ik dat er een transformatie had plaats gevonden. Als vanzelf ging ik steeds meer dingen doen die echt bij mij passen, waar ik plezier uit haal en waar ik goed in ben. Kost een opdracht mij veel moeite? Dan denk ik sneller dat ik iets te leren heb, in plaats van dat ik het niet kan.
Mijn faalangst verdwijnt nooit helemaal. Soms is het er opeens weer. Wanneer ik aan iets nieuws begin bijvoorbeeld, zoals schrijven voor dit blog. Ook ben ik bang dat ik mijn ouders kwets met dit artikel. Nu weet ik dat ik op zulke momenten mijn innerlijke kind kan geruststellen en aanmoedigen.
Maar ik krijg ook meer plezier in ontdekken, spelen en fouten durven maken. Ik schrijf steeds meer vanuit mijn hart. Soms volg ik spontaan een cursus improvisatietheater of neem ik zanglessen. Juist omdat ik het doodeng vind om op een podium te staan. Ik probeer dan mild te zijn naar mezelf. Krijg ik een black-out? Geen probleem. Lukt het wel? Een ware overwinning!
Meer over faalangst
Faalangst? Dit gebeurt er in de hersenen
“Faalangst is meestal niet de oorzaak van studiestress”
Aanbevolen literatuur
Over cognitieve gedachtetechnieken: Denk je sterk van Fred Sterk
Over PRI: Zoektocht naar je ware zelf van Jean Jenson/Illusies van Ingeborg Bosch
Over tantra: Seks als weg naar God van David Deida
KADER
Psychodrama
Psychodrama is rond 1920 ontwikkeld door psychiater Jacob Levy Moreno. De nadruk ligt op spontaniteit en creativiteit. Dat stond bijna haaks op het psychoanalytische denken uit die tijd. Moreno geloofde niet in al dat ge-analyseer. Tijdens een ontmoeting met Freud zou hij gezegd hebben: ‘Ik begin waar jij eindigt. Jij analyseert dromen. Ik probeer mensen de moed te geven om weer te durven dromen.’
Bron: Psychodrama in de praktijk, Henk Gilhuis, Pierre de Laat & Frits van Hest
Past Reality Integration (PRI)
De Nederlandse psycholoog Ingeborg Bosch is de grondlegger van Past Reality Integration (PRI). Ze introduceerde deze nieuwe therapievorm in 2000. PRI is een gedetailleerde methode om stap voor stap overlevingsstrategieën die in de kindertijd zijn gevormd te ontmantelen. Pas dan kan iemand volgens Bosch verdrongen trauma’s verwerken en het heden ervaren voor wat het werkelijk is: meestal verrassend onbelast. Overlevingsstrategieën zijn bijvoorbeeld altijd dingen uit de weg gaan of ontzettend je best doen om het iedereen naar de zin te maken. Zo voorkom je de pijn van afwijzing. Als kind kon je die pijn niet dragen, als volwassenen wel, leert PRI.
Bronnen: www.pastrealityintegration.com/Wikipedia
Gestalt-therapie
Gestalt is een ervaringsgerichte therapiesoort, ontwikkeld door De Duitse psychiater Frits Perls in de jaren veertig. Het freudiaans analyseren van de kindertijd was in die tijd gangbaar. Gestalt was vernieuwend in dat opzicht vernieuwend om de focus op verlangens, emoties of angsten in het heden ligt. Gevoelens en emoties die gekleurd zijn door het verleden zijn pas relevant als ze zich nu aan je presenteren is het idee. Ervaringen opdoen is daarbij belangrijk. De therapeut biedt daarom kleine sociale experimenten aan. Pas in het contact met anderen word je je bewust van je (onbevredigde) behoeftes, leer je deze te vervullen en kun je ‘heel’ worden. Het Duitse woord gestalt betekent dan ook ‘geheel’.
Bronnen: Praktijkboek Gestalt, Paul Derkinderen, Ernst Knijff & Sjanneke Meijer/Gestalttherapie in beeld, Angèle Nederlof
Dynamische meditatie
De Indiase goeroe Osho ontwierp een meditatievorm die hij vond passen bij het hoge tempo van het hedendaagse leven. Via onder andere ademhalingstechnieken, mantra’s, gewaar zijn en dans ruim je opgehoopte stress op. Zo ontspan je eenvoudiger en bereik je sneller de gedachtevrije toestand van meditatie.
Bron: Tantra, spiritualiteit en seks, Osho/www.osho.com
Tantra
Zo’n 5000 jaar voor Christus onderdrukten zedenwetten van gevestigde godsdiensten het Indiase volk. Wilde je verlichting bereiken? Dan moest je seksualiteit bedwingen. Tantra vormde een tegenreactie: je kunt juist transformeren via seks. Zo interpreteerde Osho tantra: ‘Hoe meer je hebzucht, woede, haat of seks wilt vernietigen, hoe meer je erdoor geobsedeerd raakt. Keer je niet tegen je natuur, leef je uit, maar wel op bewuste wijze.’ Tijdens een tantraworkshop kun je de opdracht krijgen seksuele fantasieën uit te leven. Ook (lichaamsgerichte) oefeningen om meer bewustzijn te ontwikkelen passeren de revue: elkaar met aandacht masseren of strelen, dansen, mediteren en je kwetsbaar opstellen.
Bronnen: Tantra, spiritualiteit en seks van Osho/Tantra, een weg naar intimiteit en extase, Margot Anand
Regressietherapie
Regressietherapie geeft snel inzichten en lost problemen op en is de alternatieve vorm van psychotherapie. Regressie betekent ‘terug gaan’. Het fenomeen werd eind negentiende eeuw ontdekt tijdens experimenten met hypnose. Na instructies om terug te gaan naar de kindertijd gedroegen proefpersonen zich daadwerkelijk als een kind. Tegenwoordig brengt een regressietherapeut je in een lichte trance. In die staat krijg je toegang tot je onderbewustzijn en herbeleef je traumatische ervaringen uit het verleden. Dit kan ook een gebeurtenis uit een vorig leven zijn. Vaak is het herbeleven van een trauma voldoende om te genezen van lichamelijke of psychische problemen.
Bronnen: Spectrum van regressie en reïncarnatie, Henri de Vidal de St. Germain/www.regressietherapeut.nl/index.html