Neuro Linguïstisch Programmeren is een verzameling van honderden verschillende therapeutische technieken, die almaar groeit. Wat kun je er allemaal mee? Con Amore ontdekt het tijdens het congres van de vereniging.
Hoe het komt dat sommige therapeuten in korte tijd grote resultaten bereiken, terwijl anderen die dezelfde problematiek behandelen veel meer tijd nodig hebben? Wat is de succesformule van deze therapeuten en hoe kunnen we die leren toepassen? Deze vragen stelden onderzoekers en grondleggers van NLP in de jaren zeventig.
Studie van succes
Ze onderzochten vaardigheden en kwaliteiten van vooraanstaande therapeuten zoals Fritz Perls, grondlegger van de gestalttherapie en psychiater en psychotherapeut Milton Erickson, die hypnotherapie vernieuwde en met succes toepaste op cliënten. Vervolgens brachten ze de succesfactoren in kaart en ontwikkelden een methodiek voor training, coaching en communicatieverbetering: NLP, ook wel de ‘studie van succes’ genoemd. Een studie die nooit is opgehouden.
Door de jaren heen zijn vaardigheden van mensen die excelleerden in diverse gebieden, neem psychotherapie, linguïstiek en filosofie, onderzocht en overgenomen. Binnen NLP-termen wordt dit ‘modelleren’ genoemd. De invloeden zijn vandaag de dag nog steeds in NLP terug te vinden. Hypnotherapie en linguïstiek zijn bijvoorbeeld een belangrijk onderdeel van de verzameling, maar NLP heeft ook raakvlakken met cognitieve gedragstherapie, oplossingsgericht werken en de psycho-analyse.
En sinds NLP-coach Jaap Hollander NLP in de jaren tachtig vanuit de Verenigde Staten naar Nederland bracht, heeft het veld zich ongebreideld alle kanten uit ontwikkeld. Er zijn honderden verschillende visies, technieken en modellen bijgekomen, allemaal onder de paraplu ‘NLP’.
Wat hoort bij NLP?
“Het unieke aan NLP is dat er succesvolle technieken uit alle hoeken zijn verzameld en samengevoegd tot een geheel. Dat is mooi en tegelijkertijd maakt het kwaliteitscontrole en wetenschappelijk onderzoek erg lastig”, zegt Jaap, die na meer dan dertig jaar nog steeds even enthousiast is over NLP. Want ondanks diverse waardevolle onderzoeksuitkomsten, valt NLP nog altijd onder de pseudowetenschap.
Om die reden buigt een expertpanel bestaande uit zeer ervaren NLP-trainers zich momenteel over de complexe taak om eenduidigheid te scheppen. Onder andere door de verschillende technieken te categoriseren en vervolgens te stemmen over wat tot NLP gerekend mag worden. Lees hier alles over de aanpak.
Inmiddels is er een voorlopige lijst met 120 verschillende definities van wat NLP is opgesteld. En uit die lijst kunnen bezoekers – zo’n 250 – vandaag tijdens het congres kennismaken. Er zijn onder andere workshops effectief trainingen en presentaties geven met NLP, NLP en kleurenpsychologie en NLP gesprekstechnieken. Con Amore volgt twee workshops die gaan over hypnose en NLP bij depressie.
NLP tegen tinnitus
In de eerste workshop brengt master-hypnotiseur Joost van der Leij twee vrijwilligers door middel van een vergevorderde techniek – ook wel deep trance identification – onder hypnose.
“Je hebt altijd gigantisch veel kijkcijfers. Wat is je geheim?”, vraagt hij aan een vrijwilliger. Ze is als het ware in de huid gekropen van Oprah Winfrey, iemand die ze erg bewondert.
“Ik ben empatisch. Eerst maak ik contact met mezelf en dan met het publiek”, antwoordt ze.
“Met deep trance identification ervaar je hoe je denkt dat de ander is. Je wordt niet echt die persoon, maar krijgt nieuwe inzichten en kunt ervoor kiezen om positieve eigenschappen over te nemen”, legt Joost uit.
Naast deep trance identification gebruikt hij andere vormen van hypnose voor tal van klachten: tinnitus, stotteren, allergieën, pijn. “Hoe het precies werkt weten we niet, maar de helft van mijn patiënten geneest van tinnitus.”
Het lijkt erop dat mensen onder hypnose grip krijgen op de ‘volumeknop’ of ‘geluidsfilters’ en de signalen die de hersenen doorgeven kunnen stoppen of negeren. Dat is ook interessant voor mensen met chronische pijn.
Ook stotteraars kunnen baat hebben bij hypnose, door in de huid te kruipen van een versie van henzelf die niet stottert en die te integreren. Joost: “Tijdens hypnose werken we met het onbewuste. Dat deel weet veel sneller welke problemen er zijn en hoe ze opgelost kunnen worden, dan het bewuste. Daarom is hypnose zo krachtig.”
Dat wist Richard Bendler, een van de NLP-grondleggers, al in de jaren zeventig, toen hij in opdracht van een Amerikaanse universiteit Miltons’ hypnotherapie onderzocht. Joost: “Hypnotiseurs boekten veel meer succes dan psychotherapeuten, daar wilden wetenschappers meer over weten.”
Joost onderzocht hypnotherapie zelf ook en zette zijn bevindingen in het boek Braintraining. Ook ontwikkelt hij momenteel in samenwerking met de Vrije Universiteit in Amsterdam een wetenschappelijk onderbouwd NLP-hypnose-programma.
Vandaag de dag is hypnotherapie een belangrijk onderdeel van NLP. Ook de moderne hypnotherapie is volgens Joost grotendeels gestoeld op de bevindingen van Bandler. Alhoewel NLP nog niet wetenschappelijk erkend is, is hypnotherapie dat wel. In Nederland zetten artsen in diverse ziekenhuizen het bijvoorbeeld in als pijnbestrijdingsmiddel.
NLP tegen depressie
NLP-technieken kunnen dus waardevol zijn voor mensen met tinnitus èn kunnen ingezet om depressie tegen te gaan, ontdekte NLP-coach Wassili Zafiris.
Hij ontwikkelde een unieke methode om mensen uit een depressie te halen en liet zich daarbij inspireren door NLP. Dit mondde uit in het boek ‘Geluk is deprimerend’. Ook ontving hij een eredoctoraat voor zijn kennisbijdrage over depressie aan een nieuw vakgebied binnen de psychiatrie.
“Depressie komt veel voor. In 2015 kregen 1 miljoen Nederlanders en wereldwijd 340 miljoen de diagnose. De kosten voor medicijnen en cognitieve gedragstherapie lopen wereldwijd op in de miljarden. Toch plegen er jaarlijks twintig miljoen mensen zelfmoord. Hoe kom dat toch, vroeg ik me af”, zegt Wassili.
Hij ging op onderzoek uit en ontdekte dat ‘gelukkig zijn’ vaak het doel is wanneer je depressief bent. “Dat is gedoemd te mislukken. Gelukkig willen zijn is namelijk streven naar een constante staat van tevredenheid en dat is niemand. Het streven ernaar verdiept de depressie alleen maar.”
Volgens de DSM is depressie: een psychische aandoening waarbij je neerslachtig, somber en suïcidaal bent en dat duurt langer dan twee weken, legt Wassili uit. De Engelse vertaling is: ziekelijke neerslachtigheid. “De aanname die in deze definities schuilt is dat depressie een ziekte is, maar is dat zo?”
Wanneer we alleen naar de lichamelijke verklaring kijken reduceren we de mens tot een chemische fabriek, vindt de NLP-coach. “Er is uiteraard een relatie tussen ‘stofjes’ in het brein en iemands ervaring, maar wat is depressie precies? Is het niet een normale reactie op trauma of verlies, in plaats van een ziekte? Als je niet weet wat het probleem is, kun je het ook niet oplossen.”
Daarom besloot hij depressie volgens NLP standaarden te ‘modelleren’, zoals NLP-grondleggers in de jaren zeventig dat bij hypno- en gestalttherapie deden en wat NLP coaches tegenwoordig leren tijdens de meest gevorderde NLP-opleidingen. Alleen deed hij een ding anders: in plaats van te kijken naar wat wèl werkt, keek hij naar wat nìet werkt. In andere woorden: hij bracht de succesfactoren van depressie in kaart.
De ‘succesfactoren’ van depressie
Daarvoor sprak hij met honderden cliënten met depressie, op zoek naar overtuigingen en overeenkomstigheden. En concludeerde dat de ‘succesfactoren’ van depressie bestaan uit drie zaken: eenzaamheid, chronische tegenslag, en een plotselinge verandering van het zelfbeeld. Een atleet die bijvoorbeeld door een blessure opeens niet meer kan sporten zou door zijn plotseling veranderd zelfbeeld depressief kunnen worden.
Ook ontdekte de coach dat zijn cliënten passief zijn in het depressief zijn. Geïnspireerd door ‘de innerlijke representatie’, een begrip uit NLP, onderzocht hij daarom hun ‘innerlijk landschap’. De innerlijke representatie is de manier waarop mensen de buitenwereld filteren, deze in beelden opslaan in hun brein en zo hun eigen werkelijkheid creëren.
Die werkelijkheid kan zinvol zijn of juist niet: de ‘kwaliteit’ van deze beelden zegt namelijk iets over hoe effectief je bent in bepaalde zaken. Mensen die goed kunnen golven bijvoorbeeld hebben goed zicht op de bal, deze is in hun binnenwereld dichterbij dan in werkelijkheid: erg nuttig is als je de bal met effect wil raken.
Maar de innerlijke representatie kan ook tegenwerken. Niet verwonderlijk reproduceren mensen die depressief zijn een heel duister beeld van de werkelijkheid, ontdekte Wassili. Hij laat een ontwerp zien van een donkere, afgesloten kamer: een soort collectief innerlijk landschap gemaakt aan de hand van de gesprekken met zijn cliënten. “Geen wonder dat deze mensen passief zijn. Vanuit een opgesloten donkere kamer waar geen licht bijkomt kun je niets.”
Hoe ‘ontsnap’ je dan uit die kamer? Wassili ontwikkelde een methode bestaande uit zeven stappen, toegespitst op de factoren die depressie veroorzaken. Zo zet hij een hypnose-achtige techniek in om het gevoel van eenzaamheid te transformeren.
“Als je depressief bent voel je je vaak alleen, afgesloten van de buitenwereld. Maar er zijn altijd momenten in je verleden waarop je je wèl onderdeel voelde van je omgeving. Die positieve gevoelens kun je ophalen en sterker maken, waardoor ze meer op de voorgrond komen.”
Om chronische tegenslag, een andere factor die kan leiden tot depressie, tegen te gaan, helpt de zogeheten ‘mazzeltechniek’. Je gaat dan op zoek naar geluksmomenten uit het verleden. Die kunnen heel klein zijn, het vinden van een euro bijvoorbeeld.
Met behulp van hypnotische taalpatronen kun je vervolgens gedachtes als ‘ik heb altijd pech’ in ‘wat heb ik een geluk’ veranderen. “Wanneer we de zeven stappen hebben doorlopen transformeert het innerlijke duistere landschap op organische wijze in een ruimte vol innerlijk licht en kan iemand met depressie weer levenslust ervaren.”